NB: Voor een update betreffende het humane corona virus (voor mensen) en fretten zie hier.

 

Samenvatting van alle tekst over het "Nieuw Systemisch Corona Virus" (september 2022)

Midden 2019 is door het Erasmus Medisch Centrum een nieuw type corona virus ontdekt bij de vele ernstig zieke jonge fretten.

Dit nieuwe corona virus is waarschijnlijk een mutatie van een van de eerdere frettencorona virussen. Het ziekte verloop is chronisch en dieren overlijden meestal pas na complicaties. Dit virus lijkt wijd verbreid in Nederland voor te komen. Vooral bij fokkers, in opvangen en pensions kan het virus makkelijk worden overgedragen. Het virus tast diverse organen aan en veroorzaakt een verminderde weerstand. Hierdoor zijn deze fretten gevoeliger voor secundaire bacteriële en parasitaire infecties.

Symptomen:

Nieuwe eigenaren hebben meestal niet door dat hun fretje ziek is omdat veel fretten al in het nest ziek zijn geworden. Het afwijkende gedrag vaak als normaal beschouwd omdat het diertje dit gedrag altijd al vertoonde.

De klachten die zieke dieren laten zien, zijn afhankelijk van de ernst van het aangetaste orgaan systeem. Hierdoor kunnen fretten verschillende klachten patronen laten zien. Klachten van het maagdarmkanaal en van een chronisch ontstoken middenoor komen het meest voor.
De dieren kunnen de volgende klachten laten zien:

1. Symptomen van niet welbevinden: Afvallen, slechte vacht, verminderde activiteit, “plat” liggen, anaalklieren laten gaan, met oogjes knijpen.Zie: Gedrag van een fret die zich ziek voelt.
2. Symptomen van het maagdarmkanaal: Bek aflikken, brokjes naast het bakje eten, de hik, knagen, bek afvegen, rommelen met voerbakje, braken, afwijkende ontlasting enz.
   Zie:  Misselijkheid bij de fret
3. Symptomen van de keel: Hoesten, kokhalzen en verslikken.
4. Symptomen van chronische middenoorontsteking: Tijdens brokjes eten vallen stukjes brok uit het bekje waardoor in en rond het voerbakje kruimels liggen, tranen tijdens eten enz.
   Zie: Gedrag van een fret met pijn aan het middenoor.
5. Symptomen van een gestoorde hormoonhuishouding: Bijvoorbeeld seksueel gedrag of een korter werkend implantaat.
6. Symptomen door complicaties: Bijvoorbeeld secundaire bacteriële en parasitaire infecties.

Diagnostiek :

Het virus is momenteel in de praktijk niet met 100% zekerheid aan te tonen in zieke dieren, er is géén betaalbare test voor. Door de combinatie van symptomen en de uitslagen van diagnostische onderzoeken wordt de ziekte zeer aannemelijk gemaakt.

Het verloop van de ziekte:

Jonge fretten worden in het nest al besmet. In de loop van het eerste levensjaar worden diverse orgaansystemen aangetast en vertoond het fretje geleidelijk meer klachten.

De ziekte verloopt met “ups en downs”. Er zijn periodes waarin het beter en slechter gaat. Deze periodes hangen vaak samen met de rui periode in voor- en najaar en periodes van stress.

Behandeling:

Een behandeling waarbij het dier volledig geneest is momenteel nog niet mogelijk. Wel kan een eigenaar veel doen om het leven van de zieke fret zo aangenaam mogelijk te maken. Indien deze fretten op de juiste manier worden behandeld, wordt ze veel pijn en ellende bespaart en kunnen ze toch een behoorlijke leeftijd bereiken

• Stress vermijden:
  • Liever geen operatie voor castratie of sterilisatie maar Suprelorin® implantaten om chemisch te castreren. Dit heeft tevens een positief effect op de bijnieren.
  • Een fret is van nature een territoriaal dier. Het is beter om ze alleen te huisvesten (1 fret per huishouden) zodat ze hun eigen territorium hebben.
• Voeding aanpassen:
  • Het maagdarmkanaal is erg gevoelig voor secundaire infecties. Geef daarom geen voeding die ziekteverwekkende bacteriën of parasieten kunnen bevatten zoals rauw vlees, rauwe eieren of prooidieren.
  • Fretten die pijn hebben met kauwen ten gevolge van de chronische middenoor ontsteking, varen wel bij zachte voedingzoals b.v. brokkenbrij. Fretten die erg misselijk zijn hebben helaas weer moeite met vloeibare voeding. Maak het dan extra smakelijk met bijvoorbeeld het RC Recovery Liquid of zalmolie.
• Medicatie:
  • Overleg medicatie met de behandelend dierenarts. Veel van deze fretten varen wel bij  langdurige medicatie tegen misselijkheid. Het maakt het leven van deze fretten een stuk aangenamer en kan lijden verlichten.
  • Door de verminderde weerstand zijn deze fretten erg gevoelig voor secundaire bacteriële maar ook parasitaire infecties. Laat hier onderzoek naar doen door de ontlasting te laten onderzoeken. Een behandeling is vaak effectief.
  • Haarbal laxans tijdens de rui is nodig ter voorkoming van haarballen. Deze kunnen ontstaan bij een minder goed werkend maagdarmkanaal.
• Goede hygiëne:
  • Schep dagelijks de ontlasting uit de poepbak. Maak 1-2x per week de poepbak helemaal leeg en huishoudelijk schoon. Verwissel poepbakkenelke week zodat de zojuist gebruikte bak een week in de kast blijft.

Wilt u het onderzoek ondersteunen, doneer dan graag via de website: www.werkgroep-fret.nl

---

---

Update 16 juli 2022 (Hanneke Roest)
(NB kopieren van tekst is toegestaan maar wel met bronvermelding)

Onderzoek naar het "Nieuw Systemisch Corona Virus" bij de Erasmus Universiteit gaat weer door!

3 jaar heeft het virologisch onderzoek naar het nieuwe virus bij de fretten stil gelegen. De virologen van de Erasmus Universiteit waren te druk met het humane corona virus. Nu kan het eindelijk weer opgepakt worden.

In die drie jaar hebben we natuurlijk niet stil gezeten en gezocht naar nieuwe onderzoeks- en behandelmethoden. Daar hebben we al grote vorderingen in gemaakt. Mede dankzij de financiële steun van de Corona frettenwerkgroep!

Ik ben enorm blij dat de samenwerking met de Erasmus Universiteit weer is hervat zodat we verder kunnen met het wetenschappelijk onderzoek naar het “Nieuw Systemisch Corona Virus” en de verspreiding in Nederland. Mogelijk ook naar de verspreiding onder de wilde bunzingen. Niet alleen het aantal fretten is in Nederland drastisch afgenomen, ook het aantal bunzingen in het wild is sterk afgenomen. Ik maak mij dan ook zorgen over de verspreiding van het virus onder de bunzingen in Nederland. Bunzingen en fretten zijn immers nauw verwant aan elkaar.

 Update 21 oktober 2021 (Hanneke Roest)
(NB kopieren van tekst is toegestaan maar wel met bronvermelding)

Update juni 2020 (Hanneke Roest)
(NB kopieren van tekst is toegestaan maar wel met bronvermelding)

Laatste inzichten betreffende het "nieuw systemisch corona virus" bij de fret.

Het onderzoek naar het "nieuw systemisch corona virus" bij de fret door Dr. B.L. (Bart) Haagmans (Department of Viroscience, Erasmus MC Rotterdam) ligt momenteel stil vanwege zijn grote betrokkenheid bij het onderzoek naar het SARS-CoV-2 virus bij de mens. Ook de lezingen die we samen zouden geven op het "Voorjaarsdagen" congres voor dierenartsen is vanwege de corona crisis afgelast. Hierdoor zijn veel dierenartsen helaas onvoldoende bekend met dit nieuwe frettenvirus.

Op de Frettenkliniek is het onderzoek doorgegaan en bevindingen van het laatste half jaar zijn de volgende:

• De ernst van de symptomen en het aantal sterfgevallen zijn gelukkig sterk afgenomen doordat het geven van rauw vlees en prooidieren door de meeste fokkers en fretteneigenaren is gestopt.
  De bacterien en parasieten in rauwe voeding verslechterden in hoge mate de conditie van vele zieke fretten.
• Bij veel zieke fretten is hun welzijn behoorlijk toegenomen door het geven van langdurige medicatie en/of aangepaste voeding.
• Uit onderzoek van de ontlasting blijkt regelmatig de aanwezigheid van een volledig verstoord darmmicrobioom. Vanwege het "nieuw systemische corona frettenvirus" is de afweer in de darmen duidelijk verlaagd. Hierdoor kunnen bacterien en parasieten, welke een gezonde volwassen fret zelf makkelijk kan opruimen, toch aanwezig zijn en bijdragen aan de klachten van een ziek fretje. Met behandeling kan hier regelmatig nog winst behaald worden.
• Enkele fretten blijken een verstoorde hormoonhuishouding te ontwikkelen. Ondanks castratie of het hebben van een implantaat vertonen deze fretten een afwijkende vacht of afwijkend gedrag:  
  • Toename van de huidvet secretie in de talgklieren waardoor gele vlekken in de vacht ontstaan op diverse plekken van het lichaam (vooral in de nek of op de rug), vaak met een wat toegenomen huidgeur.
  • Ontstaan van seksueel gedrag: Bijvoorbeeld dekgedrag op een kussen of een speeltje.
  • Ontstaan van schijnzwangerschap gedrag waarbij het diertje alle speeltjes in het hok wil verzamelen of de hand van de eigenaar pakt en deze in zijn slaaphokje wil trekken.
  • Onrustig gedrag met overdreven mokgeluiden.
  • Toegenomen jeuk zou mogelijk ook hierdoor veroorzaakt kunnen worden maar daar is nog te weinig over bekend.
  • Het hormoonimplantaat lijkt ook eerder uitgewerkt, een vrouwtje wordt eerder loops dan verwacht en bij een mannetje beginnen de testikels eerder te groeien dan verwacht.
• De meeste klachten waar een fretteneigenaar met een ziek corona fretje mee naar de kliniek komt zijn: verminderde activiteit, af en toe plat liggen, gewichtsverlies, soms verminderde eetlust of afwijkende ontlasting. Helaas worden (zelfs ernstige) symptomen van misselijkheid en pijn aan het middenoor regelmatig onvoldoende onderkent. Een slechte eetlust wordt nogal eens onterecht geweten aan afwijkingen van het gebit.
• Opvallend is dat veel nieuwe eigenaren van fretten welke de laatste jaren voor het eerst een fret hebben aangeschaft, het gedrag van hun zieke fret niet als afwijkend ervaren omdat het diertje "altijd al zo was". Regelmatig liggen jonge fretten bij hen op schoot te slapen. Dit is zeer ongebruikelijk is voor een gezonde jonge fret die zich normaliter eerder als een kleine "terrorist" gedraagt. Doordat de vacht bij jonge dieren vaak nog mooi is, valt niet op hoe mager deze dieren zijn geworden. Terwijl jonge fretten rond 1-2 jaar leeftijd vaak op hun stevigst en dikst zijn. Vooral eigenaren die eerder nooit een fret als huisdier hebben gehad adviseer ik om de symptomen van het fretten corona virus in de onderstaande update van oktober goed te lezen.
• Het "nieuw systemisch corona virus" bij de fret is niet besmettelijk voor mensen. Het is een heel ander virus dan het humane virus dat COVID-19 veroorzaakt. Testen voor het humane virus kunnen dit nieuwe fretten virus dan ook niet aantonen. 
• Het is mogelijk dat door het uitgebreide onderzoek naar behandelingen van het humane corona virus er in de toekomst virusremmers beschikbaar komen die ook voor het fretten corona virus ingezet kunnen worden. 
• Het blijkt dat sommige fretten eigenaren de ontlasting van hun fret door de dierenarts laten onderzoeken op "het corona virus". De testen die in de laboratoria beschikbaar zijn voor het fretten corona virus tonen slechts het oude fretten corona virus (FRECV) aan. Dit virus geeft slechts kortdurende maagdarmklachten.
  Het "nieuwe systemische fretten corona virus" is nog niet met een laboratorium test aan te tonen!
• Door de combinatie van symptomen en de uitslagen van diagnostische onderzoeken kan fretten-dierenarts Hanneke Roest, door haar jarenlange ervaring en langdurig onderzoek naar deze ziekte, wel inschatten of er reden is om aan te nemen dat een onderzocht fretje de ziekte bij zich draagt!
• Het SARS-CoV-2 virus van de mens welke ook de fret kan besmetten is wel via een laboratorium test aan te tonen. Voor meer informatie zie: Fretten en het humane corona virus (COVID-19).

Update oktober 2019 (Hanneke Roest)
(NB kopieren van tekst is toegestaan maar wel met bronvermelding)

Een nieuw virus onder de fretten: Het "nieuw systemisch corona virus" bij de fret.

Al vanaf 2016 bleek dat er ernstige problemen ontstonden onder vooral jonge fretten in Nederland. In eerste instantie werd een link gelegd met het toenemende gebruik om rauw vlees en prooidieren te voeren. Vrijwel alle fokkers voerden het laatste decennium rauw vlees of prooidieren en gaven dit advies mee aan nieuwe eigenaren. Vanaf eind 2018 bleek na uitgebreid onderzoek dat deze voeding niet de oorzaak van de ziekte was maar de aandoening wel behoorlijk verslechterde. Met behulp van de “rauw voeding werkgroep” (nu “werkgroep-fret corona mutatie”) hebben we veel onderzoek bij zieke jonge dieren kunnen doen waardoor de aandoening uiteindelijk redelijk goed in beeld gebracht kon worden. Studente Leanne Kosterink van de Universiteit Utrecht heeft in 2018 veel tijd door gebracht met het doorspitten van de gegevens uit mijn computer met als conclusie: Er zijn heel veel jonge fretten met maagdarmproblemen maar rauwvoeding is niet de primaire oorzaak.

Midden 2019 is door het Erasmus MC een nieuw type corona virus ontdekt in de ontlasting en de organen van deze zieke jonge fretten. Er werden geen andere virussen, bacteriën of parasieten gevonden. Dit doet ernstig vermoeden dat dit nieuwe type corona virus de oorzaak is van de problemen. Al langer waren er 2 oudere typen corona virussen bekend:

1. Sinds 1993 het darm corona virus welke tijdelijk diarree kan geven, maar ook vaak asymptomatisch blijft.
2. Sinds 2004 het systemische corona virus dat diverse organen aantast en waarbij alle aangetaste dieren overlijden.

Dit nieuwe corona virus is waarschijnlijk een mutatie van een van de eerdere corona virussen. Het ziekte verloop is chronisch en dieren overlijden meestal pas na complicaties. De overdracht van het virus van moeder op pups en van fret naar fret verloopt waarschijnlijk via de ontlasting. Momenteel is het sterke vermoeden dat het virus op diverse plaatsen in Nederland en mogelijk ook in het buitenland is verspreid. Vooral bij fokkers, in opvangen en pensions kan het virus makkelijk worden overgedragen.

Symptomen:

Helaas komt het nog te vaak voor dat eigenaren niet door hebben dat een fretje ziek is. Omdat veel fretten al in het nest ziek zijn geworden wordt afwijkend gedrag vaak als normaal beschouwd omdat het diertje dit gedrag altijd al vertoonde. Vooral het gedrag van een fret met problemen van misselijkheid, wordt niet altijd herkent of het gedrag wordt verkeerd geïnterpreteerd. Daarnaast laten fretten ziek gedrag zien naast normaal gedrag, wat erg verwarrend kan zijn.
Fretten die met andere fretten zijn gehuisvest blijven vanwege voercompetitie eten, ondanks ernstig niet welbevinden. Terwijl niet eten juist voor een eigenaar een van de belangrijkste signalen is om ongerust te worden.
Regelmatig komen zieke dieren daarom pas in een laat stadium bij de Frettenkliniek terecht.

De klachten die zieke dieren laten zien, zijn afhankelijk van de ernst van het aangetaste orgaan systeem. Hierdoor kunnen fretten verschillende klachten patronen hebben. Meestal is er een combinatie van symptomen aanwezig. Klachten van het maagdarmkanaal en van een chronisch ontstoken middenoor komen het meest voor. De dieren kunnen de volgende klachten laten zien:

1. Symptomen van niet welbevinden. Voor meer informatie zie hier.
2. Symptomen van het maagdarmkanaal. Voor meer informatie zie hier.
3. Symptomen van de keel.
4. Symptomen van chronische middenoorontsteking. Voor meer informatie zie hier.
5. Symptomen van verminderde fertiliteit.
6. Symptomen van een verstoorde hormoonhuishouding. Voor meer informatie zie de update van mei 2020.
7. Symptomen door complicaties!

Diagnostiek :

Een groot probleem bij deze ziekte is de diagnostiek. Er zijn afwijkingen in urine, bloed en ontlasting te vinden maar deze kunnen ook bij andere ziekten voorkomen.
Bij pathologisch onderzoek is het een groot probleem dat macroscopisch (met het blote oog) bijna geen afwijkingen zichtbaar zijn. Ook bij weefsel onderzoek zijn de gevonden afwijkingen slechts gering en matchen niet met de heftige symptomatische klachten van deze zieke dieren. Met andere woorden zelfs bij heel zieke dieren wordt bij sectie maar weinig gevonden. Dit bemoeilijkt de diagnostiek enorm waardoor het ook zo lang duurde voordat we de uiteindelijke oorzaak hebben gevonden.
Aanvullende technieken om een corona virus aan te tonen zoals immuunhistochemie, RT-PCR testen en Elisa testen die gebruikt worden bij andere en oudere corona virussen van de fret zijn niet bruikbaar voor dit nieuwe corona virus.

Het virus is momenteel niet met zekerheid aan te tonen in zieke dieren.
Echter, door de combinatie van symptomen en de uitslagen van diagnostische onderzoeken kan fretten-dierenarts Hanneke Roest, door haar jarenlange ervaring en langdurig onderzoek naar deze ziekte, wel degelijk inschatten of er reden is om aan te nemen dat een onderzocht fretje de ziekte bij zich draagt! 

Het verloop van de ziekte:

Jonge fretten lijken in het nest al besmet te worden. Vanaf dat ze het nest verlaten (een stress moment) worden ze ziek. In de loop van het eerste levensjaar worden diverse orgaansystemen aangetast.

De mate waarin ze last hebben van deze ziekte varieert en heeft veel te maken met problemen die kunnen ontstaan door secundaire bacteriële en parasitaire infecties. Rauwe voeding is daarom sterk af te raden. De ziekte verloopt met “ups en downs”. Er zijn periodes waarin het beter en slechter gaat. Deze periodes hangen vaak samen met de rui periode in voor- en najaar en periodes van stress.
Fretten zonder territoriale stress (alleen gehuisvest) zijn beter af en lijken minder pijn te hebben maar missen de voercompetitie waardoor ze meer gestimuleerd moeten worden om te eten.

Behandeling:

Een curatieve behandeling waarbij het dier volledig geneest is momenteel nog niet mogelijk. Wel kan een eigenaar veel doen om het leven van de zieke fret zo aangenaam mogelijk te maken waardoor deze fretten tegenwoordig toch een redelijk normaal leven kunnen hebben:

• Stress vermijden:
  • Liever geen operatie voor castratie of sterilisatie maar Suprelorin® implantaten om chemisch te castreren. Dit heeft tevens een positief effect op de bijnieren. Als het implantaat na 2 weken niet lijkt te werken moet er rekening mee gehouden worden dat het implantaat niet in het dier is gekomen en kan het opnieuw worden ingebracht.
    N.B: Bij groepshuisvesting van fretten en fretten met een bunzing als recente voorouder, kan het implantaat beduidend korter werken vanwege de toegenomen hormonale stimulatie door territoriale stress. 
    Ook bij fretten die ernstig ziek zijn ten gevolge van deze nieuwe ziekte kan een implantaat een enkele keer onvoldoende effect hebben door een volledig verstoorde hoprmoon huishouding.
  • Iedere eigenaar wil een keer op vakantie maar zorg liever voor een verzorging thuis of neem het fretje indien mogelijk mee.
  • Niet fokken met bunzingen! Deze nakomelingen zijn zeker niet gezonder en waarschijnlijk net zo gevoelig voor het virus. Bunzing nakomelingen hebben veel problemen met territoriale stress en zijn niet geschikt om als huisdier te houden. Het zijn dieren die tussen wal en schip belanden. Te wild als huisdier en te tam om in de natuur te overleven. Een hond kruis je immers ook niet met een wolf.
  • Een fret is van nature een territoriaal dier. Het is beter om ze alleen te huisvesten (1 fret per huishouden) zodat ze hun eigen territorium hebben. Voor meer informatie zie het artikel: Frettengedrag en stress
• Voeding aanpassen:
  • Het maagdarmkanaal is erg gevoelig en verdraagt vaak zelfs voedsel slecht: Geef géén voeding die ziekteverwekkende bacteriën of parasieten kunnen bevatten zoals rauw vlees of prooidieren.
  • Fretten die pijn hebben met kauwen ten gevolge van de chronische middenoor ontsteking, varen wel bij zachte voeding zoals brokkenbrij, natgemaakte -of brosse (makkelijk uit elkaar vallende) brokken. Fretten die erg misselijk zijn hebben helaas weer moeite met vloeibare voeding. Maak het dan extra smakelijk met bijvoorbeeld het Waltham papje.
  • Tijdens mindere periodes is het belangrijk goed verteerbare smakelijke voeding te geven
• Medicatie:
  • Veel van deze fretten hebben langdurige medicatie tegen misselijkheid nodig. Veel fretten lijden onder ernstige misselijkheid die niet altijd door de eigenaar wordt onderkent.
    NB. Deze medicatie is erg belangrijk en zal het welzijn van deze dieren in grote mate bevorderen!
  • Door de verminderde weerstand zijn deze fretten erg gevoelig voor secundaire bacteriële maar ook parasitaire infecties (giardia, coccidiose, cryptosporidiose). Het is belangrijk dat hier onderzoek naar wordt gedaan. Een behandeling met medicatie is vaak effectief.
  • Vaak is ter ondersteuning van aangetaste orgaansystemen, al dan niet tijdelijk, nog andere medicatie nodig.
  • Pro- en prebiotica zijn niet aan te raden, ze verslechterden bij de meeste onderzochte fretten de gezondheidstoestand.
  • Haarbal laxans tijdens de rui is nodig ter voorkoming van haarballen. Deze kunnen ontstaan bij een minder goed werkend maagdarmkanaal.
• Goede hygiëne:
  • Corona virussen blijven niet lang in de omgeving besmettelijk maar wel onder onhygiënische omstandigheden zoals in opgedroogde restanten poep.
  • Schep dagelijks de ontlasting uit de poepbak. Maak 1-2x per week de poepbak helemaal leeg en huishoudelijk schoon. Verwissel poepbakken elke week zodat de zojuist gebruikte bak een week in de kast blijft.
  • Verschoon dagelijks eet- en drinkbakjes. Gebruik hier ook meerdere eet en drinkbakjes voor.
  • Secundaire infecties met parasieten vereisen aanvullende hygiëne maatregelen.
  • Als een ziek fretje is overleden en er geen andere fretten meer in huis zijn, is het aan te raden de kooi en omgeving goed huishoudelijk schoon te maken. Daarna alles goed ontsmetten met een stoomcleaner of eventueel het desinfectans Virkon®S. Bedding kan gewassen worden op 60°. Na het grondig schoonmaken is het aan te raden 2 maanden te wachten voordat een nieuw fretje in huis komt.

De toekomst:

We weten dat het virus veel voorkomt maar alleen het Erasmus MC is momenteel in staat om dit virus aan te tonen. Deze zijn echter gericht op humaan virus onderzoek. Momenteel is er gelukkig geen aanwijzing dat deze ziekte ook mensen ziek kan maken. Er is (nog) onvoldoende geld beschikbaar om het virus uitgebreid nader te onderzoeken. Toch gaat het onderzoek naar dit nieuwe systemische corona virus wel door vanwege zijn wetenschappelijke waarde.

Voor fretten eigenaren die een nieuw fretje willen aanschaffen is er voorlopig geen test beschikbaar die kan bewijzen of een fret het virus wel of niet bij zich draagt. Er is dus geen test die het bewijs kan leveren dat een fretje gezond is. Voor veel zieke fretten kunnen we ook nog niet bewijzen dat ze ziek zijn door het nieuwe corona virus. Slechts door goed klinisch en nader onderzoek met daarbij het uitsluiten van andere oorzaken is een waarschijnlijkheidsdiagnose te stellen.
Een groot probleem is tevens dat ondanks ernstige ziekte symptomen, bij pathologisch -en weefselonderzoek slechts matige tot milde veranderingen zichtbaar zijn, waardoor de ziekte door een veterinaire patholoog bij sektie niet is aan te tonen en dus vrijwel altijd wordt gemist.

Fretten zijn sterke dieren en er is zeker een kans dat zij in de toekomst het virus beter kunnen verdragen. Ook is het afgelopen jaar gebleken dat meerdere fretten met de juiste huisvesting, voeding en medicatie een redelijk normaal tot goed bestaan kunnen hebben. Nadere diagnostiek en nieuwe medicatie zijn speerpunten voor het verdere onderzoek. Voor fokkers zijn nieuwe foklijnen een mogelijkheid, al zal het moeilijk zijn om zeker te weten dat het nieuwe fokmateriaal vrij is van deze ziekte.

Het onderzoek is dus nog niet klaar maar vanwege het besmettelijke karakter van het virus zijn we al naar buiten getreden met bovenstaande informatie. We hebben nog steeds geld en ook de inzet nodig van iedereen. Maar dankzij uw steun en financiële bijdragen zijn we al zover gekomen dat we uiteindelijk de oorzaak te weten zijn gekomen en niet onbelangrijk; hoe we de zieke dieren het beste kunnen ondersteunen.

Wilt u een bijdrage leveren aan het onderzoek ga dan naar de website van de corona virus werkgroep: https://www.werkgroep-fret.nl/

Update augustus 2019 (Hanneke Roest)

Lezing besmettelijke ziekte onder fretten in Nederland!

Sinds enkele jaren worden Nederlandse fretten ernstig getroffen door een besmettelijke ziekte. Veel jonge fretten zijn gestorven en een groot aantal fretten blijkt ziek. De aandoening bekend onder de naam “Rauwvoeding ziekte” wordt niet veroorzaakt door rauwvoeding maar deze voeding maakt de fret wel ernstiger ziek.

De ziekte wordt onderzocht door de Erasmus Universiteit, De Frettenkliniek en de Universiteit Utrecht. Dit is mede mogelijk gemaakt door de Werkgroep rauwvoeding en donateurs.

Hoewel het onderzoek nog niet volledig is afgerond, is het zeer belangrijk om nu al uitleg te geven over wat we tot op heden hierover weten. Het is een complexe ziekte; om misverstanden en misinformatie te voorkomen is er voor gekozen om nu éénmalig een bijeenkomst te organiseren waarop lezingen gegeven zullen worden gegeven door Dr. B.L. Haagmans van het Erasmus MC en dierenarts H. Roest van De Frettenkliniek. Nadien zal er gelegenheid zijn tot het stellen van vragen.

De lezingen zijn sterk aan te raden voor elke fretten liefhebber/eigenaar/fokker/opvang maar ook voor behandelende dierenartsen of verzorgers van proefdieren.

Datum: Zondagmiddag 6 oktober
Plaats: Zalencentrum De Betuwe Poort: Kornelis van Wijnenstraat 1, 4152 EG Rhenoy
Kosten: € 7,50 per persoon (incl. 1 consumptie), gratis parkeren.
(Na 1 oktober alleen kaarten aan de zaal verkrijgbaar voor € 10,00 p.p.)

Programma:
13.00 - 13.15: Welkom en inleiding.
13.15 - 14.15: Overzicht van de problematiek, symptomen, klinisch- en nader onderzoek (Drs. H. Roest).
14.15 - 14.45: Pauze.
14.45 - 15.45: Huidige stand van zaken en mogelijkheden voor diagnostiek (Dr. B.L. Haagmans).
15.45 - 16.30: Behandeling, preventie en de toekomst (Drs. H. Roest).
16.30 - 17.00: Vragen.

Aanmelding: via de website: Werkgroep-fret.nl

Update juli 2019 (Hanneke Roest)

Het onderzoek zit in de eindfase en binnen niet al te lange tijd zullen we meer kunnen vertellen over de oorzaak van de “rauw voeding problematiek”. Het is al duidelijk dat de rauw voeding NIET de oorzaak is. Er is sprake van een besmettelijke infectie en de bacteriën in de rauw voeding maken de ziekte ernstiger en met een veel grotere kans op complicaties en een dodelijke afloop. De naam van de ziekte zal dan ook binnen niet al te lange tijd gewijzigd worden.

De komende maanden blijf ik bezig met zoeken naar een optimale behandeling en het voorkomen van deze ziekte. Er is nog heel veel werk te doen. In september verwacht ik weer heel voorzichtig te beginnen. Alles in een rustig tempo om goed te kunnen herstellen van mijn burn-out. Niets doen is geen optie voor mij, maar een flinke stap terug en proberen weer te genieten is hard nodig. 

Update mei 2019 (Hanneke Roest)

Door de Erasmus universiteit wordt momenteel uitgebreid onderzoek gedaan naar de oorzaak van de “rauwvoeding problematiek” onder de Nederlandse fretten.
Hiertoe worden binnenkort wederom enkele fretten uitgebreid nader onderzocht. De "werkgroep rauwvoeding fret" levert hier een belangrijke bijdrage aan en uw steun via hen is nog steeds nodig. Zie ook www.werkgroep-fret.nl

Wat we ondertussen na veel onderzoek vermoeden is het volgende:
1. Er is waarschijnlijk een primaire ziekte verwekker die deze ziekte veroorzaakt.
2. Rauw voeding en prooidieren zijn waarschijnlijk niet de primaire oorzaak van de ziekte maar door de bacteriën en parasieten die dit voedsel kunnen bevatten worden aangetaste dieren wel ernstiger ziek en kunnen eerder sterven. Dit is ook gebleken uit het onderzoek van studente Leanne van de Universiteit Utrecht. Het is daarom af te raden deze voeding aan fretten te geven. 
3. De primaire ziekte verwekker is zeer waarschijnlijk besmettelijk tussen fretten onderling. Bijvoorbeeld van ouders op pups.

Helaas kost goed wetenschappelijk onderzoek veel tijd en geld, daarom duurt het allemaal lang. Maar we zijn al een heel eind en ik ben er van overtuigd dat we hier uiteindelijk uitkomen. We hebben veel mogelijke oorzaken al kunnen uitsluiten. Met dank aan vele fretten liefhebbers die zich vaak belangeloos hebben ingezet en iedereen die financieel heeft bijgedragen of dat nog gaat doen.

In mei houd ik gedurende een heel weekend een serie lezingen voor een groep van internationale dierenartsen in Duitsland. Hier zal deze problematiek ook uitgebreid ter sprake komt. Het internationale contact is van grote waarde voor het onderzoek.

Update april 2019 (Hanneke Roest)

Samen met studente diergeneeskunde Leanne van de Universiteit Utrecht zijn we de afgelopen maanden druk bezig geweest om met behulp van de patiëntgegevens uit de computer van de Frettenkliniek de problematiek meer inzichtelijk te maken. Daarnaast hebben we geprobeerd om met diverse verschillende nieuwe medicaties de ziekte onder controle te krijgen. Dat laatste is helaas slechts gedeeltelijk gelukt. Met medicatie wordt het leed van deze fretten wel verzacht maar de ziekte blijft aanwezig. Met het onderzoek is aangetoond dat het voeren van rauwvoeding (rauwvlees en prooidieren) de frettenpopulatie van Nederland geen goed doet en de fretten hier ziek van kunnen worden. Nog niet duidelijk is welk organisme hierin de belangrijkste primaire oorzaak is. Als we dat weten kunnen we gerichter gaan behandelen.
Een grote stap voorwaarts is het feit dat naast de Universiteit Utrecht, nu ook de Erasmus Universiteit betrokken is bij het onderzoek.

We noemen de ziekte vaak de “Rauwvoeding ziekte” maar liever spreek ik over “Rauwvoeding problematiek”. Het is een uitgebreid ziektebeeld met aantasting van diverse organen. De ziekte openbaart zich bij steeds jongere dieren, ook bij fretten die zelf geen rauwvoeding meer hebben gehad maar waarvan de ouders dat nog wel hebben gehad. 

Getallen en gevoel
Met behulp van gegevens uit de computer van de Frettenkliniek zijn getallen betreffende de behandelde fretten van de afgelopen jaren naar boven te halen. Getallen die de ernst van het probleem overduidelijk aangeven. Deze getallen onderstrepen mijn gevoel van afgelopen jaren dat het steeds slechter gaat met de gezondheid van de Nederlandse fretten.

Dat gevoel is gebaseerd op 33 jaar ervaring met zieke fretten en de behandeling van ruim 8000 fretten gedurende deze jaren. Als je bedenkt dat deze fretten in hun gehele leven een enkele tot meerdere keren bij mij zijn geweest dan kun je bij een gemiddelde van 5 consulten per fret gedurende hun gehele leven ervanuit gaan dat er ruim 5x 8000= 40.000 fretten door mijn handen zijn gegaan. Met andere woorden het is logisch dat een tendens mij opvalt.

Aantallen en leeftijden van ingeslapen fretten per jaar
We hebben gekeken naar het aantal fretten dat per jaar door mij in de Frettenkliniek is geëuthanaseerd.  
Het blijkt dat de laatste jaren (vanaf 2015) ongeveer hetzelfde aantal fretten per jaar zijn ingeslapen. Dat verbaasde mij want ik had het gevoel dat ik het afgelopen jaar (2018) veel meer fretten had ingeslapen.

Nadat we de data goed had bekeken kwamen we tot de volgende ontdekking:
In het jaar 2015 zijn er 63 fretten in de frettenkliniek geëuthanaseerd. Van die 63 fretten is de gemiddelde leeftijd van overlijden: 6 jaar. In dat jaar is het aantal ingeslapen fretten onder de leeftijd van 4 jaar: 19% en er zijn slechts 3 fretten onder de leeftijd van 2 jaar ingeslapen: 5% van het totaal. Het zijn dus vooral fretten boven de 4 jaar en meestal boven de leeftijd van 6 jaar die zijn ingeslapen.

In het jaar 2018 zijn er 66 fretten in de frettenkliniek geëuthanaseerd. Van die 66 fretten is de gemiddelde leeftijd van overlijden: 4 jaar en 4 maanden. Significant lager dan 3 jaar ervoor. Maar nog opvallender is dat 44%(bijna de helft) onder de leeftijd van 4 jaar was en 23% (bijna een kwart) zelfs onder de 2 jaar. Zie grafiek.

Met andere woorden er zijn afgelopen jaar veel meer jongere dieren ingeslapen. Euthanasie van een oudere fret welke een fijn leven heeft gehad, voelt velen malen minder zwaar dan de euthanasie van jonge fretten welke zo ziek waren dat ze niet verder konden leven. Dat verklaart het gevoel dat er afgelopen jaar meer fretten waren ingeslapen. De impact was veel groter.

 

 

Totaal aantal gestorven fretten in 2018
Van de in 2018 door mij behandelde fretten (totaal aantal 345 fretten) met bij elkaar in dat jaar 729 consulten, is een deel (45 fretten) datzelfde jaar na behandeling thuis gestorven of uiteindelijk elders geëuthanaseerd. Dat betekend dat van de door mij behandelde fretten 45 + 66 =111 fretten zijn gestorven oftewel 32%. 1 op de 3 fretten die ik afgelopen jaar behandelde is in dat jaar is gestorven. Geen wonder dat het een ontzettend moeilijk jaar voor mij was, maar niet alleen voor mij, ook voor de fokkers, de opvangen en niet in het minst voor de eigenaren van deze te jong gestorven fretten.

Waarschuwing betreffende lucht gedroogd en gevriesdroogd vlees
Lucht gedroogd vlees (Ziwipeak) of gevriesdroogde snacks (Cosma snacks) zijn niet vrij van ziekteverwekkende bacteriën. Door het verwerkingsproces zijn de aantallen wel veel minder geworden maar deze ziekteverwekkende bacteriën (zeker sporen vormende bacteriën) kunnen weer uitgroeien onder vochtige en warme omstandigheden. Het is daarom af te raden om deze producten te geven aan fretten met zeer gevoelige maag en darmen zoals de fretten met de rauwvoeding problematiek. Brokken, blikvoer, RC Convalescence Instant (Waltham papje) bevatten door het verhittingsproces vrijwel geen ziekte verwekkende bacterien meer.

Update februari 2019

Na heel veel onderzoek (klinisch-,urine-, bloed-, bacteriologisch-, parasitologisch en post-mortaal onderzoek) weten we ondertussen dat er duidelijk meer aan de hand is dan alleen een verstoord darmmicrobioom. Het lijkt erop dat de gevonden afwijkende bacterien en parasieten bij deze zieke fretten kunnen aanslaan doordat er nog een primair ziekteverwekkend organisme met de rauwvoeding is meegekomen. De afwijkende bacterien en parasieten maken het dier zeker ziek maar er is waarschijnlijk nog een ander ziekte verwekkend organisme aanwezig. Een soort "missing link" waar we de komende maanden naar zullen zoeken. 

Duidelijk is dat de ziekte van generatie op generatie wordt doorgegeven en zich steeds ernstiger lijkt te manifesteren. Met andere woorden veel pups van het afgelopen jaar zijn zonder dat ze zelf ooit rauwvoeding hebben gehad, ernstig ziek. Ook wordt duidelijk dat er een onderlinge besmetting mogelijk is als fretten langdurig bij elkaar verblijven.

Fretten-dierenarts Hanneke Roest heeft meer tijd nodig voor het noodzakelijke onderzoek. De Universiteit Utrecht heeft studente Leanne ingezet om gedurende 4 maanden full time mee te helpen met het onderzoek naar de problemen. Met de gegevens van de patienten in de Frettenkliniek kan zij de problematiek in kaart brengen en onderzoeken of het wetenschappelijk is aan te tonen dat Nederlandse fretten steeds zieker worden en dat het voeren van rauwvlees/ prooidieren een van de belangrijkste oorzaken is. Daarnaast zal Hanneke collega's in het buitenland bezoeken naar aanleiding van deze problematiek. Om dit mogelijk te maken is de Frettenkliniek vanaf 1 februari 2019 minimaal 3 maanden gesloten.

Update oktober 2018:

De laatste jaren zijn er steeds groter wordende problemen ontstaan bij de jonge generatie fretten. Een verlaagde weerstand met als gevolg een afwijkende bacterie groei in de darmen en het ontstaan van secundaire parasitaire infecties lijkt de belangrijkste oorzaak. De oorzaak van deze verlaagde weerstand zijn we aan het onderzoeken. De kans is erg groot dat de problematiek uiteindelijk is veroorzaakt door het geven van rauwvoeding zoals muizen en rauw vlees. Vrijwel alle fokkers, opvangen en veel jagers gaven deze populaire voeding de laatste jaren. De ziekte verwekkende bacteriën en parasieten die dit voedsel kunnen bevatten hebben het normale darmmicrobioom in deze generatie fretten ernstig verstoord. Met het darmmicrobioom wordt het geheel van normale (bij het gezonde dier horende) micro-organismen (vooral bacteriën) aangeduid die zich in het maagdarmstelsel bevinden. 

De ziekte blijkt te worden doorgegeven aan de nakomelingen waardoor de jongste generatie ondanks dat ze zelf nooit rauwvoeding hebben gehad, toch grote problemen heeft. Ook een onderlinge besmetting bij intensief direct contact lijkt mogelijk. De problematiek is uitgebreid aanwezig in de frettenpopulatie en beperkt zich niet tot een bepaald gebied of groep van fretten.

Recent onderzoek (2017) aan de Universiteit te Utrecht en het RIVM in Bilthoven toont al aan dat rauwvlees producten (KVV) welke te koop zijn in Nederland in 20% van de gevallen potentieel gevaarlijke bacteriën en parasieten bevatten. Eerder onderzoek in het buitenland gaf al vergelijkbare resultaten.

Door de hype om zo “natuurlijk” mogelijk te voeren ontstond er de laatste jaren een tekort aan muizen waardoor leveranciers niet alleen SPF (vrij schone) muizen uit het laboratorium konden leveren maar commercieel gefokte muizen uit het buitenland haalden.
Het ziektebeeld is na veel bloed-, urine-,bacteriologisch-, postmortaal- en weefselonderzoek, met financiële steun van de rauwvoeding werkgroep, uiteindelijk goed in beeld gebracht:

Klinisch kunnen we de klachten globaal opdelen in 3 symptoom groepen waar elk van deze fretten in meer of mindere mate last van hebben:

1. Maag-darmklachten: Afvallen, matige tot zeer ernstige misselijkheid, slechte eetlust, wisselende ontlasting, soms sterk verminderde activiteit en vaak tijdens het loslopen plots “plat” gaan liggen. Zij vertonen "uitgesteld eetgedrag" en eten hun brokjes deels naast hun bakje of verder daarbuiten. Vooral bij vloeibare voeding zoals het Waltham papje laten ze ernstige misselijkheid zien. Ze hebben vaak een harde en pijnlijke buik.
2. Pijn aan het middenoor waardoor oa moeilijk eten. Het kaakgewricht zit vlakbij het middenoor. Deze fretten eten bijvoorbeeld de kop van de muis en laten de rest een tijdje liggen of ze kruimelen en rommelen met brokjes.
3. Keelproblemen: Kuchen, kokhalzen.

Tijdens het postmortale onderzoek werden bij vrijwel alle onderzochte dieren chronische ontstekingen in het darmkanaal gevonden. Ook werd er bij een deel van de fretten ontstekingen gevonden in de aanverwante organen als de alvleesklier, galblaas en/of lever. Regelmatig ontstaan ontstekingen in de nieren, vooral in de glomeruli, dit wijst op de aanwezigheid van immuuncomplexen (antilichamen + antigeen).

Er werden diverse enteropathogene bacteriën gevonden op plaatsen in het darmkanaal waar deze niet in grote getale horen voor te komen. Sommige daarvan multiresistent tegen antibiotica. Ook bij doodgeboren pups en in uitvloeiing na de bevalling werden afwijkende bacteriën gevonden. Bij slechts enkele fretten werd een ontsteking in de hersenen of het midden- en binnenoor gevonden. Dit gebied is echter heel lastig te onderzoeken..

Deze dieren hebben veel pijn. Helaas wordt dit door veel eigenaren niet altijd onderkend. Ze zijn misselijk met eten en eten doet hen pijn. Regelmatig wordt gedacht dat dit aan het gebit ligt. Omdat veel fretten al afwijkend gedrag laten zien vanaf jonge leeftijd wordt het afwijkende gedrag met eten vaak verkeerd geinterpreteerd. Zie voor het gedrag van een misselijke fret: Gedrag van een misselijke fret

Met medicatie zijn deze fretten slechts moeizaam te helpen en het is bij sommige fretten pas na een lang traject dat een acceptabele situatie wordt bereikt. Diverse jonge fretten of fretten van middelbare leeftijd zijn ondanks intensieve en langdurige behandeling niet meer te helpen en worden ingeslapen of overlijden zelf. Veel fokkers hebben de afgelopen jaren te maken gehad met: Baarmoederontsteking, melkklierontsteking, doodgeboren pups en niet drachtig wordende vrouwtjes.

Samenwerking is de toekomst:
Om de fretten in Nederland gezond te krijgen en te houden is het belangrijk om samen te werken. De fokkers en stichtingen aangesloten bij de rauwvoeding werkgroep, hebben dat al vroeg ingezien. Zonder hen waren we niet al zover gekomen met het vinden van oorzaken en het ontwikkelen van behandelmethoden. Ook de Universiteit Utrecht zet zich in door het ter beschikking stellen van studente Leanne gedurende 4 maanden. Wilt u zelf ook iets doen voor de fretten, dan is het mogelijk om te doneren via www.werkgroep-fret.nl

Velen hebben al gul gegeven en daar zijn we allemaal heel dankbaar voor! 15 jaar geleden hebben wel als frettengemeenschap door een fantastische onderlinge samenwerking de ziekte Aleutian Disease uit Nederland kunnen verbannen. Mijn hoop is dat we gezamenlijk ook dit probleem kunnen aanpakken en uitroeien. Fretten zijn bijzonder sterk, ze hebben al veel ellende overleefd. Het moet mogelijk zijn deze dieren weer gezond te krijgen.

Hanneke Roest, fretten-dierenarts