Fretten zijn gevoelig voor enkele infectieziektes. In dit artikel wordt het Aleutian Disease Virus en Hondenziekte toegelicht. Gelukkig komen beide ziektes in Nederland weinig voor.

Aleutian Disease Virus (ADV)

In 2005 bleek dat uit Nieuw Zeeland geïmporteerde fretten vrijwel allemaal besmet waren met het Aleutian Disease virus. Velen stierven op jonge leeftijd. Het virus kon zich in Nederland en de rest van Europa verspreiden doordat  de dieren pas na maanden (soms jaren) ziek werden. Dankzij de samenwerking tussen de Frettenkliniek, de frettenverenigingen (met name de financiële steun van Stichting de Fret), de opvangcentra, de fokkers, het C.F.E. (Coöperatie van Fokkers van Edelpelsdieren) en dierenartsen  konden we de ziekte in Nederland al na een paar jaar onder controle krijgen. Op dit moment lijken er nog slechts enkele geïsoleerde fretten met deze aandoening in Nederland aanwezig.

De oorzaak

De ziekte wordt veroorzaakt door het Aleutian Mink Disease Virus (ADV), dit is een Parvovirus dat de nerts, fret en andere marterachtigen kan infecteren. Het virus is in de verte verwant aan het honden en katten Parvovirus maar heeft een geheel andere structuur. Er zijn vijf nertsenstammen en tenminste drie frettenstammen geïsoleerd. Er wordt aangenomen dat de fretten stammen variaties (mutanten) zijn van het nertsvirus. Het lijkt er op dat de ene stam meer schade kan aanrichten dan de andere stam en dat er dus net als bij griep een verschil in virulentie kan bestaan. Diverse uitbraken van Aleutian disease zijn beschreven in Amerika, Canada, Japan en Engeland. 

Hierboven is een fret met een Mystic Ferret tatouage te zien. 'Mystic Ferret' is een grote 'frettenfarm' in Nieuw-Zeeland. Dierenwinkels hebben deze pups verkocht.  

Het verloop van de ziekte

Er wordt algemeen aangenomen dat besmetting plaats vindt via direct en indirect contact met lichaamsvloeistoffen als bloed, speeksel, urine en ontlasting. Het is gebleken dat intensief contact nodig is om de ziekte te verspreiden. Het kan een aantal maanden tot wel een paar jaar duren voordat een fretje ziek kan worden na een besmetting met het Aleutian Disease virus. ADV veroorzaakt een enorme toename van antilichamen (afweer) in het bloed. Normaliter moeten deze antilichamen het virus onschadelijk maken maar om onbekende redenen doen zij dit niet. Deze antilichamen kunnen bij fretten "immuuncomplexen" vormen welke neerslaan in diverse organen ( o.a. nieren, lever, galwegen, ruggenmerg, maagdarmkanaal, bloedvaten en blaas). Hierdoor ontstaan ontstekingen in deze organen. Als er een milde ontsteking aanwezig is dan lijkt de fret redelijk normaal. Bij een ernstige ontsteking zal het fretje ziek worden en symptomen vertonen afhankelijk van welke organen zijn aangetast. Daarnaast veroorzaakt het virus een verzwakking van de afweer waardoor het fretje minder weerstand heeft tegen andere infecties.

De symptomen
In Nederland werden de meeste  geïnfecteerde fretten (CIEP test positief) ook daadwerkelijk ziek maar de symptomen konden sterk variëren. De ziekteverschijnselen zijn sterk afhankelijk van de plaatsen in het lichaam waar de immuuncomplexen een ontsteking veroorzaken. Plotselinge sterfte van dieren in een goede conditie zonder voorafgaande ziekteverschijnselen is mogelijk.

De meeste fretten zijn echter al een tijdje ziek en vertonen in hoofdlijnen een van de twee volgende ziektebeelden:

1. Chronisch progressief verlopende ziekte" waarbij het dier langzaam maar zeker steeds zieker wordt met verschijnselen als: gewichtsverlies, slechte vacht, lusteloosheid en slechte eetlust. Bloedarmoede en bloed in de ontlasting kunnen aanwezig zijn. De meeste fretten ontwikkelen uiteindelijk een slechte lever- en nierfunctie. Bij fretten met AD zijn tevens oogontsteking, longontsteking en hartproblemen mogelijk.
2. Neurologische problemen beginnend met zwakte of verlamming van de achterhand. Deze kan zich uitbreiden naar voren. Soms treedt herstel op van de neurologische symptomen.

Het is belangrijk om te beseffen dat bovenstaande symptomen ook heel goed bij andere ziekten van de fret aanwezig kunnen zijn. Het is daarom absoluut onmogelijk om op basis van louter de symptomen de diagnose te stellen! 

Een zieke fret

De diagnose

Een definitieve diagnose is tijdens het leven niet te stellen. Er zijn wel verschillende testen beschikbaar die een sterke aanwijzing kunnen geven dat een fret is besmet met ADV:

1. Eiwit-elektroforese van bloed. Sommige fretten met Aleutian Disease vertonen een stijging van een bepaalde eiwitfractie (gammaglobulinen) in het bloed.
2. De CIEP (of CEP) test van bloed. Deze Counterimmunoelectroforese test toont antilichamen aan tegen ADV in het bloed. De test is zeer betrouwbaar en wordt reeds jarenlang gebruikt voor de diagnostiek bij nertsen en fretten over de hele wereld. Deze test bleek van veel waarde bij het aantonen en de verspreiding van de ziekte in Nederland. Dieren met een positieve CIEP test bleken voor het overgrote deel uiteindelijk allemaal ziek te worden.
3. DNA in situ hybridisatie test. Hierbij wordt het DNA aangetoond in de cellen alwaar het een ziekelijke verandering heeft veroorzaakt. De test is erg gevoelig en toont aan dat het dier inderdaad ziek is geworden door het Aleutian virus. De test is 100% betrouwbaar. Deze test is in Nederland niet aanwezig, wel in Amerika. De eerste Nederlandse monsters zijn dan ook naar Amerika verstuurd voor een duidelijke definitieve diagnose op weefsel van gestorven dieren.

De testen 1-2 tonen slechts aan dat het dier in contact is geweest met virus. Fretten kunnen jarenlang drager zijn voordat ze ziek worden, al die tijd zijn ze helaas wel een mogelijke bron van infectie voor andere fretten. Weefselonderzoek door de patholoog (van weefselbiopten of een postmortale sectie) kan een waarschijnlijkheids diagnose geven. In combinatie met een positieve CIEP test en uitsluiting van andere oorzaken van ziekte, kan dit na de dood van het dier wel een zeer sterke aanwijzing zijn voor Aleutian Disease. Op de foto hiernaast is een ontsteking in de AD-nier te zien.

Testen die gebruikt worden voor het aantonen van het honden Parvovirus zijn niet betrouwbaar voor het aantonen van ADV bij fretten. Fretten met een tatoeage op de buik van “Mystic  Ferrets” (zoals op bovenstaande foto) bleken vaak het ADV virus bij zich te dragen

De behandeling

Er bestaat géén behandeling voor deze ziekte. De fretten kunnen eventueel ondersteund worden met speciale voeding, ontstekingsremmers en antibiotica. De omgeving (in een huishouden) is vaak moeilijk te ontsmetten. De aanbevolen middelen (10% natronloog of parvocide desinfectantia) zijn vaak erg agressief om in een woning te gebruiken. Bij nertsenfarms is bekend dat het ADV virus langdurig in de omgeving kan overleven.

Preventie
Er is geen vaccin beschikbaar. Fretten die positief zijn met de CIEP test kunnen het beste geïsoleerd worden. Dat wil zeggen dat ze niet in contact dienen te komen met andere fretten dan die van het huishouden waar ze in leven. Dus niet meenemen naar frettendagen. Deze dieren hoor ook niet thuis in een frettenopvang of –pension vanwege het grote besmettings risico. Het lijkt niet zo zinvol om ze in het huishouden waar ze leven apart te houden van de andere fretjes. Die hebben immers al lang contact gehad met de positieve fret. Hoewel het blijkt dat fretten hun eigen Aleutian virus stammen hebben is het toch niet verstandig om fretten te huisvesten in de buurt van nertsen. 

Wanneer testen met de CIEP test
Pups kunnen getest worden vanaf vanaf 4 maanden leeftijd. We testen vanaf die leeftijd omdat het immuunsysteem dan pas goed is ontwikkeld. Na de Nobivac Puppy DP enting kan het beste een maand worden gewacht. Er bestaat een heel kleine kans dat de test hierdoor wordt beïnvloed. Fretten die uit het buitenland worden geïmporteerd adviseer ik om zowel in het land van herkomst als in Nederland te laten testen met de CIEP test.

Hondenziekte

Het Hondenziektevirus behoort tot de paramyxovirussen. Fretten zijn zeer gevoelig voor het virus en de ziekte verloopt vrijwel altijd fataal. Niet geënte fretten sterven vrijwel allemaal hieraan. Een aantal jaren geleden zijn er nog veel fretten gestorven na een uitbraak via een besmette fret op een dierenbeurs.

Een iets mildere vorm kan voor komen ten gevolge van het gebruik van verkeerde entstoffen. Deze entstoffen zoals bijvoorbeeld Vanguard®, zijn voor de fret onvoldoende veilig en kunnen in bepaalde gevallen juist Hondenziekte veroorzaken hetgeen een fatale afloop kan hebben. Helaas worden ondanks goede voorlichting deze entstoffen nog regelmatig gebruikt bij de fret. Gelukkig gaat het meestal goed maar het is een onnodig risico!

De infectie kan tot stand komen via de lucht en via direct of indirect contact met besmette dieren. De incubatietijd (tijd tussen besmetting en het ziek worden van het dier) is 7-10 dagen.

Het ziektebeeld

De ziekte begint meestal met slecht eten, koorts (tot 40,5° C) en een ontsteking van de ogen en de neus. Het fretje kan hierdoor gaan tranen, niezen en hoesten. Het ziektebeeld lijkt in dit stadium heel erg op een gewone griep. Na 10-15 dagen ontwikkelt zich een huidontsteking onder de kin, aan de lippen, rond de anus en in de liezen. Hierdoor ontstaat jeuk. Een opvallend kenmerk is de soms aanwezige overmatige eeltvorming aan de voetzooltjes.

De luchtwegen zijn het favoriete orgaansysteem voor vermeerdering van het virus. Het gevolg hiervan is het ontstaan van klachten variërend van een ontsteking in de neus tot een ernstige longontsteking. In dit stadium kan er veel pus uit de neus worden geniest. Door onderdrukking van het immuunsysteem ontstaan secundaire bacteriële infecties of parasitaire infecties in de darmen. Veel fretjes ontwikkelen diarree. Ook het zenuwstelsel kan uiteindelijk worden aangetast wat resulteert in neurologische symptomen als: excitatie, overmatig speekselen, een draainek, coördinatie stoornissen, spiertrillingen en toevallen. Afhankelijk van de virusstam, leeftijd en gezondheidsstatus van het dier sterft een fretje 2-35 dagen na de eerste ziekteverschijnselen.

De diagnose

Bij het levende dier is de diagnose soms lastig vast te stellen, maar bij sectie is de ziekte met 100% zekerheid aan te tonen door de patholoog. Bij niet geënte dieren is een PCR test van bloed of een uitstrijkje van het oogslijmvlies, neusuitvloeiing of van hersenvloeistof mogelijk om het virus aan te tonen.

De behandeling

De meeste dieren sterven na een infectie. Behandeling geeft meestal slechts een tijdelijk resultaat. Secundaire bacteriële infecties kunnen met antibiotica worden tegengegaan. Het virus zelf is echter niet aan te pakken. Een infectie ten gevolge van een verkeerde entstof kan milder verlopen.

Voorkomen is belangrijk 
Entstoffen op basis van hondencellijnen zijn gevaarlijk voor de fret, omdat deze entstoffen de ziekte kunnen veroorzaken bij het dier. Vaccins op basis van kippen-embryocelcultures zijn wel veilig en geven een goede afweer (bijv. Nobivac Puppy DP).

Lees hier alles over de juiste enting

Elke fret die wordt geënt hoort een entboekje te krijgen van de dierenarts. Indien dit niet het geval is, is dit op zijn minst dubieus en raad ik aan om opnieuw te enten. Teveel enten (mits met de veilige entstof) kan geen kwaad! Hoewel de Hondenziekte-vaccins bij honden vaak langer dan één jaar blijken te werken, werd tijdens de Nederlandse uitbraak in 2006 duidelijk dat fretten die 2 jaar niet geënt waren, toch ziek konden worden en sterven. Een jaarlijkse herhaling is dus nodig voor een goede bescherming. 
 
Zieke dieren horen NIET geënt te worden. Bij een enting moet het diertje zelf afweerstoffen met zijn afweersysteem gaan aanmaken en dat kan een ziek dier niet. Wacht daarom met een enting tot de fret gezond is.