Al vele lezingen heb ik over dit probleem gegeven. In de vakliteratuur is maar weinig tot niets hierover bekent. Vooral een chronische middenoorontsteking wordt door zowel eigenaren als dierenartsen niet onderkent. De oorzaak hiervoor ligt in het feit dat deze ontsteking verborgen ligt in het onderste deel van de schedel. De (pijn)klachten die een fret hierbij laat zien vallen vaak onvoldoende op of worden niet herkent als afwijkend gedrag.
In dit artikel meer over zowel de acute middenoorontsteking als de chronische middenoorontsteking. Vooral deze laatste aandoening komt regelmatig voor en zorgt voor veel pijn en ongemak bij fretten. Al vele jaren ben ik op zoek naar oorzaken, interpretatie van het gedrag en oplossingen met betrekking tot dit probleem. Langzaam maar zeker zijn hier nieuwe ontwikkelingen in ontstaan .
De anatomie van het frettenoor
Het uitwendige oor bestaat uit een oorschelp met de uitwendige gehoorgang die loopt tot het trommelvlies. Daarachter bevindt zich het middenoor. Hierin bevinden zich de drie gehoorbeentjes. Via de buis van Eustachius staat het middenoor in verbinding met de keel. Het binnenoor ligt dieper de schedel in en bevat het evenwichtsorgaan en het eigenlijke gehoororgaan. Via zenuwen staan deze in verbinding met de hersenen. Het middenoor en binnenoor zijn gelegen in benige structuren zoals de bulla tympanica en het rotsbeen.
De Nervus Facialis (de aangezichtszenuw) loopt door het middenoor en raakt regelmatig betrokken bij een eventuele ontsteking. Het middenoor van de fret bestaat in tegenstelling tot het middenoor van de hond, kat en mens niet uit een lege holte zoals op bovenstaande tekening maar uit een trabeculaire structuur. Dat betekent dat het middenoor bestaat uit hele kleine benige vakjes. Zit daar eenmaal een ontsteking in…. dan is deze er heel moeilijk uit te krijgen.
De oorzaak bij fretten
Met betrekking tot fretten zijn naar mijn mening de volgende oorzakelijke factoren aan te wijzen:
- De meest voorkomende oorzaak is een infectie vanuit de keel door een virus infectie. Fretten zijn erg gevoelig voor virussen van de luchtwegen. Het "nieuwe systemische corona virus" is de belangrijkste oorzaak van het onstaan van chronische middenoor klachten.
- Via de buis van Eustachius is een bacteriele infectie mogelijk door het eten van rauw vlees (KVV, Carnibest, Haaks Barf, Bandit). Rauw vlees bevat namelijk veel bacterien.
- Een oormijtinfectie kan soms ook een oorzaak zijn. De oormijt kan gaatjes maken in het trommelvlies en bacteriën kunnen daardoor via het trommelvlies in het middenoor komen.
- Het is ook mogelijk dat het middenoor via het bloed (hematogeen) bacterieel besmet wordt vanuit een systemische infectie elders in het lichaam.
Zoals hierboven al aangegeven is een eenmaal aanwezige infectie in het middendoor, door de bouw van het middenoor met zijn trabeculaire structuur, moeilijk tot niet te genezen.... maar behandelen is meestal wel mogelijk.
Een ontsteking aan het middenoor bij een fret is onder te verdelen in:
- Acute middenoorontsteking
- Chronische middenoorontsteking (meest voorkomend!)
1. Acute middenoorontsteking
De symptomen van beide soorten ontstekingen zijn erg verschillend. Vanuit een acute ontsteking ontstaat vrijwel altijd een chronische ontsteking maar een chronische ontsteking kan heel gemakkelijk ontstaan zonder dat er eerst klachten van een acute ontsteking zichtbaar zijn. Een acute middenoorontsteking ontstaat meestal zeer plotseling. Bij warm broeierig weer is er een grotere kans op het tot uiting komen van zowel een acute als een chronische ontsteking.
Symptomen bij een acute middenoorontsteking
Meestal loopt het fretje plots met een scheve kop.
Het lage oor is hierbij het (meest) aangetaste oor. Soms komt hier vocht of pus uitlopen (een loopoor) maar dat is lang niet altijd het geval.
Indien de ontsteking erg heftig is kan de ontsteking ook het binnenoor aantasten waarna het fretje gaat omvallen, meestal naar de kant van het aangedane oor. Ook omrollen of circels lopen naar de kant van het aangedane oor is mogelijk. Bij een uitbreiding naar de hersenen is het diertje erg ziek, heeft geen eetlust meer, is misselijk en kan gaan braken.
Onderzoek bij de dierenarts
Bij bovenstaande symptomen is het belangrijk om zo snel mogelijk naar de dierenarts te gaan. Dierenartsen met weinig ervaring met fretten denken hierbij vaak aan een hersenbloeding, herseninfarct, tia of hersen(vlies)ontsteking. Dat is bij fretten met deze klachten meestal niet het geval.
Bij het klinische onderzoek zal opvallen dat de beide bullae tympanicae (de holtes in de schedel die het middenoor omhullen) pijnlijk zijn. Het fretje wil daardoor de bek zeer moeilijk openen. Het fretje is meestal moeilijk in het nekvel te pakken doordat de huid daarbij strak om de beide bullae wordt gespannen. De nekspieren trekken makkelijk samen bij aanraking. Soms is er, bij onderzoek van het oor met een oorkijker, door een perforatie van het trommelvlies pus of vocht in het oor van het aangetaste middenoor zichtbaar. Van pus kan eventueel een bacteriologische kweek met een antibiogram gemaakt worden.
Behandeling
Een fretje met een scheve kop is altijd een spoedgeval. Hoe sneller het diertje op de juiste manier wordt behandeld hoe beter de kans op herstel. Daar er altijd een gaatje in het trommelvlies aanwezig kan zijn mag er nooit oorzalf of een middel tegen oormijt in het aangetaste oor worden gedaan. Dat kan de situatie namelijk ernstig verslechteren. Het middel kan dan achter het trommelvlies komen en schade aanrichten aan het gehoororgaan, het evenwichtorgaan of het zenuwweefsel in het binnenoor. De dierenarts kan wel eventueel voorzichtig onder lichte narcose het aangetaste oor met fysiologisch zout schoonspoelen. Oormijt kan eenvoudig behandeld worden met Stronghold®. Dit zijn druppels die in de nek worden gegeven.
Daar het middenoor in een holte (de bulla) van de schedel ligt is deze slecht bereikbaar voor antibiotica. Toch is antibiotica van essentieel belang bij de behandeling. Vaak is een hoge dosis en een behandeling van minimaal 2 weken nodig. Antihistaminica kunnen helpen de slijmvliezen in de keel en de buis van Eustachius te laten slinken waardoor er vuil via deze buis kan worden afgedreven naar de keel. Er mogen absoluut GEEN corticosteroïden (Prednison) worden geven daar deze het risico op uitbreiding van de infectie naar het binnenoor en de hersenstam met zich mee brengen.
Hoewel het geven van pijnstilling voor de hand ligt, moet er zeer voorzichtig worden omgegaan met de pijnstillers (Novacam®, Metacam®, Carprofen® ed) die normaliter bij de hond en de kat worden gegeven. Deze kunnen al na een paar dagen ernstige complicaties geven aan het maagdarmkanaal.
Prognose
Indien snel en adequaat wordt gehandeld is de prognose meestal goed. Binnen 2-14 dagen valt het diertje niet meer om en staat het kopje steeds rechter. Binnen 3 maanden staat de kop meestal weer helemaal recht. Een uitbreiding van de infectie naar de hersenstam loopt vrijwel nooit goed af, het kan wel weken duren voordat het fretje hieraan overlijdt. Vrijwel elke acute middenoorontsteking gaat uiteindelijk over in een chronische ontsteking. Door de trabeculaire structuur van het middenoor blijft hier gemakkelijk een infectie langdurig in lichte mate aanwezig. De mate waarin het fretje hier last van heeft kan heel wisselend zijn.
2. Chronische middenoorontsteking
Een chronische middenoorontsteking is vaak al langer aanwezig en meestal onopgemerkt door de eigenaar. Daar dit probleem zelden voorkomt bij de hond of de kat, zijn dierenartsen hier onbekend mee en zullen zij het probleem bij een fret meestal niet onderkennen. Soms zijn de problemen bij jonge fretten al erg heftig maar vaker worden symptomen duidelijker naarmate een fret ouder wordt. Bij warm broeierig weer of tijdens de overgang van de seizoenen is er een grotere kans dat een eigenaar meer klachten ziet van een chronische ontsteking. Vaak echter worden klachten die al langer bestaan niet meer als afwijkend gezien door de eigenaar.
Symptomen bij een chronische middenoorontsteking
Elke fret heeft zijn eigen combinatie van symptomen. Lang niet alle symptomen zijn bij iedere fret aanwezig. De klachten zijn onder te verdelen in:
- Pijnklachten: Pijn bij het aanraken of schoonmaken van de oren. Moeilijk in het nekvel te pakken. Voor de eigenaar lijkt de fret weinig nekvel te hebben maar het diertje spant zijn halsspieren en maakt als het ware een dikke nek.
- Kauwproblemen: Doordat het kaakgewricht zich vlakbij het middenoor bevindt worden harde dingen minder graag gegeten. Veel fretten met deze aandoening kruimelen en rommelen met hun brokjes. Doordat met name oudere fretten te snel stoppen met eten kunnen ze hierdoor vermageren.
- Keelproblemen: Geluid met ademhalen (reutelen). Geluid met eten door slikproblemen. Hoesten, kuchen, kokhalzen, smakken of kopschudden met eten. Een enkele keer benauwdheid.
- Neurologische problemen: Tranen (vochtige ogen) tijdens het eten, onstabiel lopen door aantasting van het evenwichtsorgaan, makkelijk uitglijden op een gladde vloer. Bij oudere fretten wordt dit nogal eens verward met de ziekte “insulinomen”. Ernstige neurologische klachten komen af en toe voor.
Onderzoek bij de dierenarts
Het middenoor ligt achter het trommelvlies en is dus via een oorkijker in het oor niet zichtbaar. Voor het onderzoek naar deze aandoening zijn in de Frettenkliniek een aantal testen ontwikkeld. Het maken van een röntgenfoto heeft weinig nut, het middenoor is onvoldoende goed zichtbaar te maken. Ook een keelinspektie onder narcose geeft weinig aanvullende informatie en is zelden nodig.
Behandeling
Is er eenmaal een ontsteking in het middenoor, dan is deze moeilijk daar weg te krijgen. Wel kan bepaalde medicatie helpen om de ontsteking rustiger te laten worden. De behandeling van complicaties en het verminderen van de pijn is een belangrijk onderdeel in de behandeling.
Het leven van deze fretten kan een stuk prettiger gemaakt worden door het geven zacht voedsel of vloeibaar voedsel in de vorm van lauwwarme brokkenbrij. Geef ook een drinkbakje naast een drinkflesje.
NB: Indien de chronische middenoorontsteking wordt veroorzaakt door het "nieuwe systemische corona virus" dan zijn de dieren tevens misselijk. Misselijke fretten verdragen vloeibaar voedsel minder goed en eten liever brokken. Deze dieren zitten in een duivels dillemma: Eet ik vloeibaar voedsel dan heb ik minder last van pijn aan het middenoor maar wordt ik wel misselijk of...eet ik brokken en is dat pijnlijk met kauwen maar ben ik minder misselijk!
Indien oormijt aanwezig is kan deze behandeld worden met Stronghold. Gebruik de juiste dosis en herhaal deze na 1 maand. Regelmatig blijken hier nog fouten mee gemaakt te worden. Laat tijdens elk bezoek bij de dierenarts goed in de oren kijken of er mijten aanwezig zijn, ook al gebruikt u regelmatig Stronghold. In uitzonderlijke gevallen zijn de mijten ongevoelig voor Stronghold geworden. Dit gebeurt met name als eigenaren een te lage dosis geven of niet op het juiste tijdstip herhalen.
Het geven van pijnstillers als Novacam®, Metacam®, Carprofen® enz. (die normaliter bij de hond en de kat worden gegeven) kunnen bij de fret niet worden gegeven. Deze kunnen al na een paar dagen ernstige complicaties geven van het maagdarmkanaal en worden daarom sterk afgeraden.